سرورهای تلگرام؛ مسئله این نیست!

چند روز پیش در یک خبرگزاری خواندم که تلگرام موافقت کرده سرورهای خود را به ایران منتقل کند. این خبر به طور مطمئنی می‌گفت مذاکرات مقامات ایرانی با تلگرام به نتیجه رسیده و تا چند روز آینده سرورها به ایران می‌آیند. 

در دو سال اخیر؛ حداقل چندین بار خبر آمدن سرورهای تلگرام به ایران مطرح و بعد تکذیب شده است. این بار؛ خبری که خواندم این‌قدر مطمئن حرف زده بود و روی یک خبرگزاری رسمی و پرمخاطب بود که باور کردم. کاربران ایرانی تلگرام این‌قدر برای این نرم‌افزار سودآوری و امتیازهای فراوان دیگری داشتند که حاضر شود تن به خواسته غیرمقعول مقام‌های ایرانی بدهد. 

اما خیلی زود، دیروز هم محمود واعظی؛ وزیر ارتباطات و ارتباطات دولت یازدهم و هم محمدجواد آذری جهرمی؛ مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت این خبر را تکذیب کردند و گفتند فعلا خبری از آمدن سرورهای تلگرام به ایران نیست. در گفت‌وگوهای این دو مقام ارشد وزارت ارتباطات نکات جالب و حائز اهمیتی وجود دارد که شاید گره از معمای انتقال سرورهای تلگرام به ایران و خبرهای تایید و تکذیب چندباره آن‌ها باز کند. 

معاون وزیر ارتباطات گفته است بحث انتقال یک سرور خاص مثلا سرورهای سرویس تلگرام به ایران مطرح نیست و قرار است سرورهای همه سرویس‌های مهم به داخل کشور منتقل شوند. به علاوه، تاکید کرده هر اتفاق جدیدی درباره این انتقال سرورها به طور شفافی اطلاع‌رسانی می‌شود. 

آذری جهرمی می‌گوید شورای عالی فضای مجازی دستورالعمل یا مصوبه‌ای برای انتقال سرورهای تلگرام به ایران نداشته و فقط مجوزی به وزارت ارتباطات برای مذاکره با مراکز CDN یا همان مراکز تولید محتوا صادر کرده است. 

محمود واعظی، وزیر ارتباطات هم بارها در مقاطعی که بحث انتقال سرورهای تلگرام به ایران مطرح می‌شود؛ اظهار می‌کرد که اصلا بحث انتقال سرورها مطرح نیست و شورای عالی فضای مجازی چنین مصوبه‌ای ندارد. 

با کمی تیزهوشی و دقت در خبرها و کنکاش بیانات و اظهارات مدیران ارشد وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی؛ به راحتی می‌توان به این نکته پی برد که میان این دو بخش مدیریتی و سیاست‌گذاری کلان فضای مجازی کشور اختلاف‌نظر و ناهماهنگی و ناهم‌خوانی آرا وجود دارد. 

این سناریو تا کنون چندین بار به طور کامل طی شده است:

۱- انتشار خبری درباره موافقت مقامات ایرانی با مدیران تلگرام برای انتقال سرورها به ایران

۲- تکذیب خبر از سوی مدیران رده بالای وزارت ارتباطات

۳- انتقال توجه‌های رسانه‌ها و مردم از یک سرور و شبکه اجتماعی مانند تلگرام به سوی کل سرویس‌ها و شبکه‌های اجتماعی

۴- تکذیب وجود مصوبه و دستورالعملی از سوی شورای عالی فضای مجازی برای انتقال سرورهای شبکه‌های اجتماعی

۵- تبیین این موضوع که دولت به‌هیچ‌وجه به دنبال انتقال سرورهای تلگرام به ایران نیست

۶- تاکید بر اهمیت ارتباطات و فعالیت شبکه‌های اجتماعی و کانال‌ها و سرویس‌های ارتباطی دسته جمعی و عدم تمایل دولت برای قطع و فیلتر آن‌ها

۷- تاکید بر حفظ حریم خصوصی و مالکیت سرویس‌های خارجی

۸- تاکید بر در نظر گرفتن فرهنگ اسلامی و ایرانی و شرایط خاص ایران 

۹- مصاحبه‌های جدید اعضای شورای عالی فضای مجازی درباره لزوم بازنگری در فعالیت شبکه‌های اجتماعی و به‌خصوص تلگرام و امکان مدیریت و کنترل ایران بر داده‌ها در داخل خاک کشور و پاسداری از اطلاعات و حریم شخصی کاربران ایرانی و جلوگیری از سوءاستفاده دشمنان از حجم انبوه اطلاعات

این سناریو نشان می‌دهد در پشت‌پرده خبرهای انتقال سرورهای تلگرام به ایران خبرهای دیگری هم است و برخلاف نظر و اعتقاد مدیران رده بالای وزارت ارتباطات؛ شفاف‌سازی نمی‌شود. اینکه هر چند وقتی یک بار یک رسانه خبری منتشر می‌کند و بعد تکذیب می‌شود؛ نشان از در جریان بودن فعالیت‌هایی دارد. 

برخی کارشناسان می‌گوید وزارت ارتباطات در حال مذاکره برای انتقال سرورهای تلگرام به ایران است اما از آن سو شرایط ایران پذیرفته نمی‌شود. یک پیش‌بینی دیگر این است که وزارت ارتباطات با تایید و تکذیب‌های چندباره در پی خریدن زمان و کم‌رنگ شدن موضوع است؛ چون انتقال سرورهای یک سرویس خاص به ایران تقریبا منتفی است (چند ماه پیش مدیرعامل تلگرام عنوان کرد که ایران هیچ درخواستی برای انتقال سرورها نداشته است) و از سوی دیگر قطع و فیلتر این سرویس باعث اعتراض کاربران و کاهش محبوبیت و جایگاه اجتماعی دولت در نزد مردم می‌شود. 

به‌هرحال، آنچه که در خبرها می‌خوانیم و اظهارنظرهایی که مدیران وزارت ارتباطات در گفت‌وگو با اصحاب رسانه مطرح می‌کنند؛ بازتاب‌دهنده کل ماجرا نیست و به نظر می‌رسد پیچیدگی‌ها و گره‌های سیاسی، امنیتی، اجتماعی در میان باشد که اجازه نمی‌دهد سرورهای تلگرام به ایران بیایند. اینکه باید این سرورها به ایران بیاید یا خیر و با آمدن‌شان مشکل حل می‌شود یا خیر؛ موضوع دیگری است.