کی اینترنت ایران خاموش می‌شود؟
با تصویب بخش مهمی از طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی، وضعیت آینده اینترنت ایران نگران‌کننده شد
از دیروز و پس از تصویب قواعد تنظیم‌گیری اینترنت ایران و قانونی شدن اختیارات کمیسیون تنظیم مقررات براساس طرح صیانت، کاربران زیادی از من سوال می‌کنند که حالا آینده اینترنت ایران چه می‌شود؟ کی اینترنت ایران خاموش می‌شود یا مثلا اینترنت ملی داریم و دیگر به اینترنت بین‌الملل دسترسی نخواهیم داشت؟ آیا احتمال دارد اینستاگرام و واتساپ هم فیلتر شوند؟ و ده‌ها سوال مشابه دیگر …
در این میان، شوکت سختی به کسب‌وکارهای آنلاین و فعالان مجازی وارد شده و حدس می‌زنم هنوز هم در این شوک گرفتار باشند و نتوانستند خود را بازیابی کنند. دیروز، همزمان با افتتاح اینترنت کودک توسط وزارت ارتباطات، خبر تصویب بخش مهمی از طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی منتشر شد.
در این مصوبه، «شرح وظایف، اختیارات و ترکیب اعضای کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور» مشخص شده است تا به طور رسمی «کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی» با اعضا و اختیارات بسیار گسترده، تشکیل شود. بسیاری از کارشناسان فضای مجازی و ارتباطات، این مصوبه را اجرای طرح صیانت اما بدون نیاز به تصویب در مجلس شورای اسلامی دانستند.
این کمیسیون می‌تواند درباره فیلتر یا عدم فیلتر شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌های داخلی و خارجی، ترافیک اینترنت بین‌الملل، فعال بودن سرویس‌های آنلاین خارجی در کشور و تقریبا هر چیزی که به فضای مجازی و ارتباطات و مخابرات مربوط می‌شود؛ تصمیم‌گیری کند و دیگر هیچ نهاد بالاسری ندارد.
به زبان دیگر، دست این کمیسیون برای تعیین خط مشی ترافیک اینترنت ایران و کاهش پهنای‌باند پلتفرم‌های مختلف یا فیلتر آن‌ها باز است. همین موضوع باعث ترس و وحشت کسب‌وکارها از آینده اینترنت ایران و ناامیدی کاربران ایرانی شده است. چون قابل پیش‌بینی می‌دانند که همه‌چیز بسته یا با کاهش ترافیک و پهنای‌باند روبرو شود و عملا نتوان از اینترنت بین‌الملل استفاده کرد.
خوب، با این وضعیت از کی عملا اینترنت ایران خاموش می‌شود؟ از کی کسب‌وکارهای آنلاین، بیش از چند صد هزار کسب و کار خانگی در اینستاگرام و تلگرام و توییتر و یوتیوب از بین می‌روند؟
برای پاسخ‌گویی به این سوالات، ذکر چند نکته ضروری است:
۱- چیزی که دو روز پیش در شورای عالی فضای مجازی تصویب شده و دیروز روی خط خبری خبرگزاری‌ها رفت و همه‌جا عکس صفحات مصوبه منتشر شد؛ کل طرح صیانت نیست اما بخش مهم و ترسناکی از آن است.
۲- پیش از این مصوبه و تشکیل کمیسیو عالی تنظیم مقررات فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی اختیارات مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی را داشت اما اکنون این اختیارات شفاف‌تر و محکم‌تر شده‌اند و چیز جدیدی نیست.
۳- نکته دیگر اینکه نباید بگوییم طرح صیانت تصویب شد. چیزی که دیروز شورای عالی فضای مجازی مصوب و ابلاغ کرد؛ فقط بخشی از طرح صیانت است و هنوز بندهای بسیار مهمی از طرح صیانت باقی مانده که معلوم نیست قرار توسط مجلس، شورای عالی فضای مجازی یا نهاد دیگری تصمیم‌گیری و تصویب و اجرا شود. بنابراین، نباید بگوییم طرح صیانت تصویب و اجرا شد بلکه بخشی از آن که بحث ایجاد یک کمیسیون بالادستی برای همه نهادها بود؛ توسط شورای عالی فضای مجازی اجرایی شده است.
۴- اینکه امروز یا فردا اولین جلسه کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی تشکیل جلسه بدهد و خروجی جلسات آن چیست؛ نه اینطور نیست و حداقل چند ماه طول می‌کشد تا شاهد اولین جلسه این کمیسیون باشیم. ضمن اینکه سیاستی که حاکمیت برای مدیریت اینترنت و همین‌طور مدیریت فضای پرتشنج اطراف اینترنت و فضای مجازی پیش گرفته است؛ نه خاموش کردن اینترنت بلکه عملا بی‌فایده و بی‌ثمر و بدون استفاده کردن اینترنت است. بنابراین، انتظار نداشته باشید همه‌چیز یک شبه اتفاق بیفتد بلکه قطعا این طور خواهد بود که به تدریج و در بستر زمان، شما از اینترنت، ورود به شبکه‌های اجتماعی خارجی، کار با پیام‌رسان‌ها و … زده می‌شوید و ناامید خواهید شد؛ چون تجربه کاربری بسیار بدی پیدا می‌کنید و خودتان یک خودفیلتری روی اینترنت پیاده می‌کنید.
۵- اشکال عمده‌ای که به کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی به شکل فعلی گرفته می‌شود؛ عدم عضویت نهادها و بخش‌های خصوصی و تخصصی حوزه اینترنت و فضای مجازی است. در حالی که دبیر شورای عالی و رییس مرکز ملی فضای مجازی کشور رئیس و معاون مربوط در مرکز ملی فضای مجازی کشور، نماینده رئیس مجلس شورای اسلامی یا رئیس کمیسیون مرتبط با تأیید رئیس مجلس، نماینده رئیس قوه قضاییه، نماینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نماینده وزارت اطلاعات، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، نماینده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نماینده فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، دو نفر عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی کشور به پیشنهاد رئیس کمیسیون و تصویب شورای عالی و نماینده دستگاه مرتبط حسب مورد و با حق رأی در این کمیسیون عضو هستند که در ماده ۲ مصوبه آمده رئیس کمیسیون عالی می‌تواند در صورت لزوم از افراد صاحب نظر یا نمایندگان بخش خصوصی در جلسات کمیسیون دعوت کند که البته حق رای نخواهند داشت.
به این معنی که سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، اتحادیه مخابرات، اتحادیه فناوران، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی و … هیچ‌یک، کوچک‌ترین نقشی در رگولاتوری و تنظیم‌گیری اینترنت و فضای مجازی ندارند.
آنچه در انتهای این یادداشت باید گفت؛ امیدوار بودن و امیدوار ماندن و نه ترک اینترنت بلکه فعال‌تر و موثرتر بودن در آن است. قهر و خداحافظی با اینترنت ایران یا اعلام اینکه ما داریم از ایران می‌رویم؛ شما هم ایران را ترک کنید؛ هرگز چاره کار نخواهد بود.
کماکان اعتقاد دارم اینترنت قابل بستن یا محدود شدن نیست و فناوری همیشه راهی برای برون رفت از بن بست دارد.
اگر برای خرید مودم، اینترنت و تجهیزات شبکه سوال داشتید یا نیاز به راهنمایی و کمک دارید؛ کانال تلگرام شبکه‌چی به آی‌دی shabakehchi@ را فالو و پرسش خود را برای مدیر کانال بفرستید تا جواب دهیم.
