آموزش exchange server 2016 —راهنمای صفر تا صد

ایمیل‌ها هنوز بهترین و مطمئن‌ترین روش ارتباطی برای کسب‌وکارها و سازمان‌ها هستند. شاید تصور کنید که در دنیای امروز، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی جایگزین سرویس‌های ایمیل شدند ولی هر فردی می‌تواند با پیام‌رسان‌های مانند واتساپ و تلگرام به دیگران پیام بدهد یا فایل رد و بدل کند و دیگر نیازی به ایمیل ندارد. حتی ممکن است فردی باشید که ماه‌ها است به صندوق ایمیل جیمیل خود سری نزدید؛ چون دیگر از آن استفاده نمی‌کنید.

اما در سازمان‌ها، برای یکپارچگی و تعامل بیشتر همکاران با یکدیگر و ارتباط مدیران با کارمندان و بخش‌های مختلف، از سرویس‌های ایمیل استفاده می‌شود. معمولا هم سرویس‌های ایمیل، چیزی فراتر از ارسال و دریافت یک ایمیل ساده هستند و به شرکت‌ها اجازه می‌دهند برنامه‌های هفتگی، قرارهای ملاقات، یادداشت‌های بخش‌های مختلف برای یکدیگر یا روی پروژه‌ها و انواع هماهنگی‌ها و تعامل‌ها را با یکدیگر روی این سرویس ایمیل انجام دهند.

لذا، برای یک سازمان اهمیت دارد که بتواند از یک سرویس ایمیل سریع و راحت و یکپارچه روی همه سیستم‌ها اعم از کامپیوتر و گوشی موبایل و تبلت و لپ‌تاپ و حتی درون و بیرون از دفتر شرکت، استفاده کند. کارمندان باید بتوانند فایل‌ها و اسناد مختلف را در این سیستم باز کرده و روی آن‌ها یادداشت‌نویسی کنند و برای یکدیگر بفرستند یا همزمان چندین نفر روی یک سند کار کنند.

اینجا است که یک سرویس ایمیل یا میل سرور برای سازمان‌ها اهمیت پیدا می‌کند و غالبا چون سیستم‌های آن‌ها ویندوزی و مایکروسافتی است؛ سراغ سرویس ایمیل «اکسچنج سرور» (Exchange Server) می‌روند.

حالا ما می‌خواهیم در این مطلب، کمی درباره سرویس ایمیل سرور «اکسچنج سرور» صحبت و دلایل و اهمیت آموزش exchange server 2016 را بررسی کنیم. بعد، سراغ این موضوع خواهیم رفت که برای یادگیری exchange server 2016 باید از کجا شروع کرد و چه منابعی در اختیار داریم.

در همین ابتدای مقاله، بدانید داشتن مهارت نصب و پیکربندی اکسچنج سرور می‌تواند از شما یک مهندس شبکه یا متخصص مایکروسافت ماهر و زبده بسازد و آینده کاری و شغلی خود را تضمین کرده باشید. آموزش exchange server 2016 یکی از مهارت‌های شبکه‌های کامپیوتری است. برای اطلاع از سایر آموزش‌هایی که باید یک متخصص شبکه بگذراند، فهرست آموزش‌های ویدئویی فرادرس را در لینک زیر ملاحظه کنید:

• مجموعه آموزش شبکه های کامپیوتری فرادرس – کلیک کنید

اکسچنج سرور چیست؟

اکسچنج را می‌توان یک سرور گروه‌افزاری از مایکروسافت دانست که همانند سایر سرورهای گروه‌افزاری، برای استفاده گروهی در سازمان‌ و شرکت و تیم‌ها طراحی شده است.

اکسچنج سرور ویژگی‌های سازمانی و ارتباطی مانند میزبانی ایمیل، ویژگی‌های تقویمی مانند دعوت‌نامه‌های رسمی جلسات، تقویم‌های مشترک و منابه قابل رزرو، مدیریت تماس‌ها و دفترچه تماس‌ها، مدیریت کار مشترک و اشتراک‌گذاری وظایف با یکدیگر، یادداشت‌گذاری روی فایل‌ها و اسناد و موارد دیگر را ارائه می‌کند.

اکسچنج یک نرم‌افزار سرور است که تمام این داده‌ها را برای شما ذخیره و مدیریت می‌کند. بنابراین، به عنوان یک برنامه سرور، روی یک سیستم سرور نصب شده و دستگاه‌های دیگر به صورت کلاینت با او در ارتباط هستند. از جمله اپلیکیشن‌های معروفی که توسط اکسچنج سرور مدیریت و تنظیم می‌شوند؛ باید به نرم‌افزار معروف مایکروسافت اوت‌لوک و نسخه تحت وب آن، اوت‌لوک وب اکسس اشاره کرد.

اکسچنج سرور یک نرم‌افزار مایکروسافت است و طبیعتا روی سیستم‌عامل ویندوز سرور نصب می‌شود و می‌تواند با ابزارهای دیگر مایکروسافت مانند آفیس ۳۶۰ و غیره یکپارچه شود. این نرم‌افزار می‌تواند با دستگاه‌های مختلف از جمله کامپیوترهای رومیزی، لپ‌تاپ، گوشی تلفن همراه، تبلت و سیستم‌های مبتنی بر وب کار کند. قابلیت کار روی سرویس‌های ابری و نصب به صورت SaaS را دارد و از پیام‌های صوتی نیز پشتیبانی می‌کند.

چون داده‌های سازمان‌ها روی خود سرور آن‌ها ذخیره‌سازی و بازیابی می‌شود؛ از این جهت سازمان‌ها به اکسچنج سرور اطمینان دارند و می‌توانند به راحتی در داده‌های خود جست‌وجو کرده، کارهای بایگانی و انطباق و مسایل دیگر را انجام دهند.

اکسچنج سرور در ابتدا فقط با پروتکل ارتباطی ایمیل سرور MAPI کار می‌کرد ولی به مرور پروتکل‌های ارتباطی دیگری مانند IMAP و POP3 و EAS و SMTP و ActiveSync به آن افزوده شدند.

معماری اکسچنج سرور چگونه است؟

در اکثر اوقات، زیرساخت اکسچنج شامل چندین سرور فیزیکی یا مجازی توزیع شده است. اینکه کدام تابع‌های فرعی روی سرورهای مربوطه نصب شود؛ به نقش‌های سرور تعریف شده برای اکسچنج بستگی دارد. در حالی‌که در نسخه‌های قبلی اکسچنج سرور به تنظیم تک تک صندوق‌های ایمیل ورودی برای کاربران و مجوزدهی اتصال‌های سمت گیرنده از طریق نقش‌های جداگانه در Mailbox و Client Access نیاز داشتیم؛ در اکسچنج سرور ۲۰۱۶ همه این تنظیمات و عملکردهای اصلی در سرور mailbox انجام می‌شوند و کار به طرز فوق‌العاده‌ای آسان‌تر شده است.

معمولا، دسترسی به سرور mailbox از طریق نرم‌افزار Outlook یا نسخه تحت وب آن یا دستگاه‌های موبایل صورت می‌گیرد. علاوه بر این، مایکروسافت اکسچنج سرور می‌تواند با نرم‌افزار لینوکسی Evolution نیز کار کند. رابط اصلی ارتباط با برنامه‌های کلاینت ویندوزی، پروتکل MAPI (سرنام Messaging Application Programming Interface)است. نسخه Outlook برای دستگاه‌ها مک از رابط کاربری سرور EWS (سرنام Exchange Web services) استفاده می‌کند و پروتکل‌های RPC (سرنام Remote Procedure Call) و HTTP (سرنام Hypertext Transfer Protocol) نیز به عنوان پروتکل‌های انتقال استفاده می‌شوند.

در حالی‌که درخواست‌های مشتری از طریق شبکه محلی یا خارجی و تحت بستر اینترنت به سوی سرورهای mailbox ارسال می‌شوند؛ ایمیل‌های خارجی سرور SMTP، باید ابتدا از یک سرور Edge Transport محلی عبور کنند و بعد به دست سرورهای mailbox برسند. نمودار زیر یک معماری کلاسیک و ساختارمند از اکسچنج سرور ۲۰۱۶ را نشان می‌دهد:

در آموزش دروس کامپیوتر فرادرس می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره معماری و نحوه کار مایکروسافت اکسچنج  سرور و ارتباط آن با لایه‌های مختلف شبکه‌های کامپیوتری کسب کنید.

برای استفاده از مایکروسافت اکسچنج سرور به چه چیزهایی نیاز داریم؟

اگر تصمیم گرفتید در محل سازمان یا کسب و کار خود یک سرور اکسچنج راه‌اندازی کنید؛ در ابتدا باید بپذیرید که تمامی کارهای آن از جمله نصب و راه‌اندازی اکسچنج سرور، نگهداری، میزبانی و تعمیرات سخت‌افزاری و به‌روزرسانی‌ها با خودتان است.

شما به یک سیستم سرور یا یک مرکزداده کوچک برای نصب اکسچنج سرور نیاز دارید. روی این سیستم سرور باید حداقل ویندوز سرور ۲۰۱۲ یا ۲۰۱۲ R2 نصب شده باشد تا بتوانید Microsoft Exchange 2016 را نصب و استفاده کنید.

برنامه مشتری اصلی که برای استفاده از مایکروسافت اکسچنج سرور ۲۰۱۶ نیاز دارید؛ نرم‌افزار اوت‌لوک دسکتاپ و موبایل یا نسخه تحت وب آن است. همچنین، برای ذخیره‌سازی و اشتراک‌گذاری داده‌ها به اکتیو دایرکتوری (Active Directory) نیاز خواهید داشت. اگر می‌خواهید از Exchange 2019 روی ویندوز سرور ۲۰۱۹ استفاده کنید؛ به نصب NET Framework 4.7.2. نیز نیاز پیدا خواهید کرد.

چرا باید سراغ آموزش exchange server 2016 برویم؟

اکسچنج سرور ۲۰۱۶ رایج‌ترین نسخه این برنامه است که به طور گسترده در سازمان‌ها و شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکسچنج سرور نقش بسیار مهمی در سازمان‌ها ایفا کرده و یکی از محبوب‌ترین سرویس‌های شبکه سازمانی محسوب می‌شود.

معمولا، سازمان‌هایی که می‌خواهند از exchange server 2016 استفاده کنند؛ به مهندس شبکه و افراد متخصصی نیاز دارند تا صفر تا صد نصب و راه‌اندازی و پیکربندی و مدیریت و نگهداری این سرویس شبکه را برایشان در شرکت انجام دهد. شما به عنوان یک متخصص شبکه باید با طرز کار اکسچنج سرور آشنایی داشته باشید و توانایی نصب اکسچنج سرور ۲۰۱۶ را داشته و پیش‌نیازهای آن را آماده کرده باشید.

برای مثال، باید نصب اکتیو دایرکتوری و آماده‌سازی آن برای نصب اکسچنج سرور ۲۰۱۶ را بلد باشید. در گام بعدی باید با مفاهیمی مانند گواهی‌نامه‌های SSL در اکسچنج سرور ۲۰۱۶ یا سرور میل اکسچنج سرور ۲۰۱۶ آشنایی داشته باشید و بتوانید این‌ها را برای یک سازمان پیکربندی کنید. در نهایت، باید بتوانید توانایی طراحی High Available (سرویس DAG در اکسچنج سرور) را هم کسب کرده باشید. غالب سازمان‌ها به همه این سرویس‌ها و پیکربندی‌ها نیاز دارند و شما به عنوان یک تکنسین یا متخصص شبکه، راهی جز آموزش exchange server 2016 به صورت اصولی و کامل را ندارید:

• آموزش اکسچنج سرور ۲۰۱۶ از فرادرس – کلیک کنید

برای آموزش exchange server 2016 از کجا شروع کنیم؟

براساس راهنمای آموزش exchange server 2016 مایکروسافت، فردی که می‌خواهد به طور کامل بر اکسچنج سرور مسلط شود؛ باید علاوه بر تجربه کاری و حرفه‌ای مرتبط با شبکه‌های کامپیوتری، دانش‌های فنی زیر را داشته باشد:

۱- حداقل دو سال تجربه مدیریت ویندوز سرور

۲- حداقل دو سال تجربه کار با Active Directory Domain Services

۳- حداقل دو سال تجربه کار با سیستم‌های رزرو نام دامنه DNS یا Domain Name System

۴- آشنایی با مفاهیم پروتکل‌های شبکه و به طور ویژه TCP/IP

۵- درک مفاهیم امنیتی مانند احرازهویت و مجوزها

۶- آشنایی با پروتکل SMTP

۷- دانش کار با فناوری‌های زیرساخت کلیدهای عمومی (PKI)، از جمله خدمات گواهی اکتیو دایرکتوری (AD CS)

شاید نیازمندی‌های گفته شده از سوی مایکروسافت برای آموزش exchange server 2016 خیلی ایده‌آل‌گرایانه باشد ولی به زبان ساده‌تر، شما باید با مفاهیم شبکه آشنا باشید و حداقل دوره‌ای مانند نت‌ورک پلاس را گذرانده باشید. همین‌طور، یکی دو سال تجربه کار در صنعت شبکه و شبکه‌های کامپیوتری سازمان‌ها و شرکت‌های متوسط و بزرگ را داشته و با مفاهیمی مانند اکتیو دایرکتوری و DNS و مفاهیم امنیت شبکه آشنایی داشته باشید.

آکادمی معروف udemy می‌گوید برای آموزش اکسچنج سرور کافی است با مفاهیم آدرس IP و سرور و کلاینت آشنایی داشته باشید. در واقع، داشتن یک آشنایی مختصر با مفاهیم شبکه برای شروع کافی است ولی قطعا برای تسلط کامل بر این سرویس و تنظیمات توابع متعدد آن برای سازمان‌های بزرگ، باید دانش شبکه‌های کامپیوتری و امنیت شبکه خود را نیز افزایش دهید. در حوزه امنیت شبکه پیشنهاد می‌کنیم سری به آموزش‌های ویدئویی فرادرس در لینک زیر بزنید تا به طور کامل مفاهیم و آموزش‌های اولیه را فرا بگیرید:

• آموزش کامل امنیت شبکه – کلیک کنید

در دوره‌های آموزشی اکسچنج سرور ۲۰۱۶ معمولا با آشنایی با اکسچنج و مرور مفاهیم و ابزارهای این سرویس شروع می‌شود و بعد روش‌های نصب و پیکربندی و استقرار اکسچنج سرور در یک سازمان آموزش داده خواهد شد. مدیریت پایگاه داده اکسچنج، تنظیمات سرور میل‌باکس، بحث‌های نگهداری و تعمیر سرور اکسچنج و مدیریت اتصال‌ها و امنیت آن‌ها از دیگر مباحثی هستند که در دوره‌های آموزشی اکسچنج سرور گفته می‌شوند.

مایکروسافت اوت لوک و اکسچنج سرور

بسیاری از کاربران نرم‌افزار ایمیل مایکروسافت اوت‌لوک را برای جمع‌آوری چندین سرویس ایمیل در یک نرم‌افزار می‌شناسند؛ چون می‌توانند ایمیل‌های خود از یک سرویس IMAP تا جی‌میل را در این برنامه دریافت و پاسخ دهند ولی بهتر است بدانید اصولا مایکروسافت، نرم‌افزار Outlook را برای کاربران سازمانی و شرکتی طراحی کرده است و به راحتی می‌تواند به سرویس اکسچنج سرور وصل شود تا ایمیل‌های یک شرکت را جمع‌آوری کند یا تقویم کاری سازمان را به همه کارمندان نشان دهد.

برای این منظور، اکسچنج سرور از فناوری ActiveSync مایکروسافت و اخیرا رابط MAPI استفاده می‌کند. این پروتکل‌ها به مشتریان اوت‌لوک اجازه می‌دهند تا به سرور ایمیل شرکت متصل شوند و انواع مختلف داده‌های خود را به‌روزرسانی و همگام‌سازی یا کارهای خود را به صورت آفلاین پیگیری کنند.

اوت‌لوک و اکسچنج برای یکدیگر طراحی شدند و معمولا اتصال آن‌ها به یکدیگر بسیار آسان است و دردسری برای کاربران ندارد اما بهتر است بدانید این قابلیت وجود دارد که دیگر سرویس‌های ایمیلی مانند جی‌میل را به اکسچنج وصل کنید. پیکربندی سرویسی مانند جیمیل به راحتی اوت‌لوک نیست ولی باز هم در دوره آموزش exchange server 2016 با آن آشنا خواهید شد.

یکی از ویژگی‌های مهم اکسچنج، Outlook Web Access یا اوت‌لوک وب اکسس است. بسیاری از مردم از نسخه OWA اوت‌لوک روی دستگاه‌های موبایل و همراه خود استفاده می‌کنند. زمانی که به هیچ دستگاه یا نرم‌افزار اوت‌لوک و اکسچنج دسترسی ندارید؛ می‌توانید تنها با وارد کردن یک آدرس URL وارد حساب کاربری خود در اکسچنج و اوت‌لوک شوید و کارهای خود را انجام دهید. غالبا، این آدرس URL همان دامنه وب‌سایت سازمان است و از این نظر هم امنیت و قابلیت اطمینان سرویس محفوظ می‌ماند.

درباره اوت‌لوک و مدیریت ایمیل‌ها گفتنی‌های زیادی هست که در این مقاله نمی‌گنجد. از علاقه‌مندان به این موضوع پیشنهاد می‌کنیم که سری به آموزش مدیریت زیر بزنند:

• آموزش مدیریت ایمیل فرادرس – کلیک کنید

اکسچنج سرور زیربنای سازمان دیجیتالی

اگر تا اینجای مقاله ما را خوانده باشید؛ حتما دریافتید که اکسچنج سرور فقط یک سرور ایمیل یا تقویم سازمانی نیست و می‌تواند زیربنای فناوری اطلاعات یک سازمان برای تعاملات و ارتباطات دیجیتالی باشد. اکسچنج سرور قابلیت‌های اتصال به سرویس‌های ابری را هم دارد و فارغ از پلتفرم می‌توان از آن روی هر دستگاه دسکتاپ و همراه یا مبتنی بر وب استفاده کرد.

اکسچنج سرور از نظر امنیت، قابلیت اعتماد درون تیمی و رضایت مشتری، افزایش بهره‌وری و چابکی کسب‌وکارها، بهترین سرور میل تعاملی محسوب می‌شود. نسخه‌های مختلفی از نرم‌افزار اکسچنج عرضه شده است که جدیدترین آن اکسچنج سرور ۲۰۱۹ است ولی نسخه اکسچنج سرور ۲۰۱۶ رایج‌تر و عمومی‌تر است. در هر نسخه، قابلیت‌ها و ویژگی‌ها بیشتری به آن افزوده شده و سطح تعاملات و همگام‌سازی دستگاه‌ها بهتر و آسان‌تر شده است.