نرم‌افزار PRTG چیست و چگونه کار می‌کند – راهنمای کار با PRTG

یکی از مهم‌ترین وظایف تیم‌های فناوری اطلاعات در سازمان‌ها و شرکت‌های متوسط و بزرگ، مانیتورینگ شبکه (Network Monitoring) است. امروزه، مانیتورینگ شبکه برای کسب‌وکارها بسیار حیاتی شده و یکی از الزامات اساسی هر زیرساخت آی‌تی است؛ چون مانع از خسارت‌های چند صد میلیون دلاری به آن‌ها می‌شود و تاثیر مستقیمی روی موفقیت یک محصول یا خدمات دارد.

تصور کنید سرویس بانکداری الکترونیکی یک بانک معروف ایران برای چندین ساعت و به طور سراسری قطع شود؛ چه خسارتی خواهد دید و چقدر بر وجه و اعتبار این بانک نزد مشتریان خود ضربه وارد می‌شود؟ مانیتورینگ شبکه می‌تواند مانع از بروز این حادثه شود و مشکل شبکه یا زیرساخت IT را پیش از وقوع، کشف و رفع کند.

ر این مطلب، می‌خواهیم کمی درباره مانیتورینگ شبکه و اهمیت آن صحبت کنیم و بعد سراغ بهترین نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه، از جمله نرم‌افزار PRTG می‌رویم و ویژگی‌ها و مزایای آن را بررسی خواهیم کرد. نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه، یکی از بخش‌های اساسی در آموزش شبکه‌های کامپیوتری هستند و آشنایی و یادگیری آن‌ها می‌تواند ضامن آینده شغلی افراد باشد؛ چرا این امروزه شرکت و سازمانی نخواهید یافت که به یک کارشناس مانیتورینگ شبکه نیاز نداشته باشد.
اگر به مبحث شبکه علاقمندید، پیشنهاد میکنیم حتماً سری به سایت زیر بزنید:

• مجموعه آموزش شبکه های کامپیوتری — کلیک کنید

مانیتورینگ شبکه چیست؟

مانیتورینگ شبکه (Network Monitoring) به زبان فارسی «پایش شبکه» می‌شود. در مانیتورینگ شبکه سعی می‌شود تمام فعالیت‌ها و رفتارهای شبکه محلی و داخلی یک سازمان مورد کنترل و نظارت قرار بگیرد تا هرگونه رفتار غیرمعمول در دستگاه‌ها و سیستم‌ها و سرویس‌ها، اشکال، خرابی، باگ و هشداری را سریعا کشف و برای تعمیر و رفع آن اقدام کنند.

تمام دستگاه‌ها و ارتباطات شبکه در سیستم‌های مانیتورینگ شبکه مورد بررسی و زیر ذره‌بین قرار می‌گیرند. رفتار همه دستگاه‌های کاربران، میزان پهنای‌باند اشغال شده توسط آن‌ها، حجم دانلود و آپلودها، سرویس‌های ایمیل و اسپم و ارسال/دریافت فایل، بار ترافیکی سرورها، فضای اشغال شده توسط اطلاعات جدید و وضعیت تجهیزات ذخیره‌سازی، ترافیک ورودی و خروجی به شبکه و همه‌چیز در مانیتورینگ شبکه باید بررسی و پایش شود. حتی نرم‌افزارها و سیستم‌عامل‌های اجرا شده در لایه‌های مختلف شبکه نیز زیر نظر خواهند بود.

معمولا، مانیتورینگ شبکه در لایه‌های دوم، سوم و هفتم شبکه در مدل OSI مرجع اتفاق می‌افتد. البته، می‌توان در لایه‌های دیگر هم سیستم‌های مانیتورینگ شبکه را پیاده‌سازی کرد. وظیفه اصلی یک سیستم ماینتورینگ شبکه، بررسی کیفیت، وضعیت و کارایی شبکه در طول ۲۴ ساعت روز است.

۵ وظیفه اصلی یک سیستم مانیتورینگ شبکه شامل موارد زیر است:

۱- کشف کردن (Discover)

۲- ترسیم نقشه شبکه (Map)

۳- مانیتور (Monitor)

۴- هشداردهی (Alert)

۵- گزارش‌دهی (Report)

در بررسی نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه، نرم‌افزار بهتر است که بتواند این ۵ وطیفه را به طور کامل پوشش دهد. برخی نرم‌افزارهای موجود در بازار فقط ۳ الی ۴ وظیفه را پیاده‌سازی می‌کنند و یک سیستم مانیتورینگ شبکه جامع و کامل نیستند.

برخی افراد یک سیستم مانیتورینگ شبکه را با یک سیستم امنیت شبکه مانند فایروال و سیستم تشخیص نفوذ IPS اشتباه می‌گیرند یا آن‌ها را برابر می‌دانند؛ در صورتی که مانیتورینگ شبکه فقط شامل نظارت بر امنیت شبکه نیز و وظایفی فراتر از آن دارد؛ اگرچه می‌تواند شرح وظایف امنیتی هم داشته باشد. در آموزش امنیت شبکه مفصلا درباره تفاوت‌های یک سیستم مانیتورینگ شبکه با یک سیستم تشخیص نفوذ شبکه صحبت می‌شود.

• برای مشاهده مجموعه آموزش امنیت شبکه (Network Security) در وبسایت فرادرس — کلیک کنید

چرا نیاز به مانیتورینگ شبکه داریم؟

مانیتورینگ شبکه به شما کمک می‌کند از هرگونه اتفاق در نرم‌افزار یا سخت‌افزار شبکه خود آگاهی پیدا کنید. خوب این آگاهی چه نتیجه‌ای در بر دارد؟ ساده‌ترین نتیجه آن جلوگیری از خرابی و قطعی یک دستگاه است. در گام بعدی، هنگام بروز یک خطا یا مشکل، این آگاهی حاصل از ماینتورینگ شبکه کمک می‌کند سریعا منبع خطا و مشکل را یافته و جهت تعمیر و رفع آن اقدام شود.

مزیت بعدی سیستم‌های مانیتورینگ شبکه، افزایش کیفیت و کارایی شبکه است. وقتی شما مشاهده می‌کنید تمام بار ترافیکی شبکه روی یک سرور است و سرور دیگر بیکار است؛ می‌توانید با تقسیم بار کاری روی دو سرور، سرعت شبکه را بهتر کنید یا با خاموش کردن یک سرور اضافی، در مصرف برق و منابع سخت‌افزاری و مهم‌تر از همه آن‌ها در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنید.

بهبود امنیت شبکه از دستاوردهای بزرگ Network Monitoring است. این روزها، طیف وسیعی از تهدیدات سایبری از بدافزارها و باج‌افزارها و حملات فیشینگ بر ضد سایت‌ها و سرویس‌ها بگیرید یا حملات DDoS و قطعی سرور، زیرساخت IT یک سازمان را تهدید می‌کنند. با مانیتورینگ شبکه می‌توان کاملا ترافیک ورودی و خروجی بسته‌ها و شبکه را زیرنظر داشت و هر رفتار یا اطلاعات مشکوکی را رصد و بلوکه کرد.

گزارش‌های ماینتورینگ شبکه برای تصمیم‌گیری‌های کلان مدیریتی درباره یک زیرساخت شبکه و اینترنت بسیار مفید هستند. اینکه آیا ظرفیت شبکه ما کاملا اشباع شده یا هنوز جا دارد؛ چه زمانی باید ظرفیت شبکه و مرکزداده را توسعه و افزایش داد و دقیقا چقدر باید ظرفیت افزایش پیدا کند؟ به چه پهنای‌باند و سرعتی نیاز داریم و بسیاری از اطلاعات و آمارهای دیگر برای تجزیه و تحلیل شبکه از دل همین گزارش‌های مانیتورینگ شبکه بیرون می‌آیند.

بنابراین، مانیتورینگ شبکه به قدری برای سازمان‌ها اهمیت دارند که امروزه دیگر، کسی سوال نمی‌کند چرا باید یک نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه خریداری و استفاده کرد؛ بلکه پرسش اصلی این است که کدام نرم‌افزار بهتر و قوی‌تر است؟

بهترین نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه

نرم‌افزارهای مانیتورینگ و پایش شبکه زیادی در اینترنت یا بازار شبکه عرضه شده است. برخی از این نرم‌افزارها برای مانیتور ساده یک شبکه محلی با چند دستگاه مناسب هستند و برخی دیگر فقط بخش‌هایی از وظایف یک سیستم مانیتورینگ شبکه را پیاده‌سازی می‌کنند.

چگونه باید یک نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه را انتخاب کنیم؟ یا بهتر است این‌طور بگوییم که یک نرم‌افزار خوب مانیتورینگ شبکه باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

ابتدا، نرم‌افزار مورد نظر باید به اندازه کافی کاربرپسند باشد و بتوان به سادگی از آن استفاده کرد. در گام دوم، بتواند دستگاه‌های زیادی از شبکه را به طور خودکار شناسایی کند. یکپارچه‌سازی با سرویس‌های ابری، ماشین‌های مجازی و سیستم‌های امنیتی نصب شده در شبکه باز فاکتور مهمی است.

مانیتورینگ انواع پروتکل‌های شبکه و امکان گزارش‌گیری ساده یا دریافت هشدارها روی فرمت‌ها و پلتفرم‌های مختلف، از جمله سرویس‌های از راه دور، دیگر مزیت یک نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه خوب است.

نکته بسیار مهمی که در انتخاب یک نرم‌افزار باید مدنظر گرفته شود؛ سازگاری و تطابق با فناوری‌ها، پلتفرم و شرایط محیطی یک سازمان است.

از جمله بهترین نرم‌افزارها و راه‌کارهای مانیتورینگ شبکه در ایران می‌توان به SolarWinds NMP و Zabbix و PRTG اشاره کرد. نرم‌افزار PRTG متعلق به شرکت Paessler یک نرم‌افزار قدرتمند ولی در عین حال ساده برای نظار بر شبکه‌ها و پلتفرم‌های ویندوزی است. در ادامه خواهیم گفت دقیقا prtg چیست و چه مزایایی دارد و چرا به عنوان یک ابزار مانیتورینگ شبکه خوب مطرح است.
سایت فرادرس در مقاله آموزش مانیتورینگ شبکه | راهنمای کامل و رایگان — به زبان ساده، به طور کامل prtg را شرح داده است.

PRTG چیست؟

PRTG مفف Paessler Router Traffic Grapher و یک نرم‌افزار جامع مانیتورینگ شبکه از شرکت آلمانی Paessler AG است. اولین نسخه از نرم‌افزار PRTG در تاریخ ۲۹ ماه می سال ۲۰۰۳ میلادی عرضه شده است و اکنون نسخه ۲۰۲۱ آن نیز منتشر شده است. PRTG را می‌توانید برای انواع شبکه‌های کوچک، متوسط و بزرگ استفاده کنید و طیف وسیعی از انواع شبکه مانند LAN و WAN و WLAN و VPN را زیر پوشش می‌برد.

افزون بر این، با نرم‌افزار PRTG می‌توان انواع وب‌سایت‌ها، سرورهای ایمیل، فایل سرور و دستگاه‌های تحت شبکه را زیر نظر داشت. اگرچه اصل این نرم‌افزار برای پلتفرم‌های ویندوزی است ولی با آن می‌توان سرورها و سیستم‌های لینوکسی را نیز مانیتور کرد.

نرم‌افزار پایش شبکه PRTG روی دستگاه‌های مبتنی بر ویندوز در شبکه نصب شده و یک راه‌کار کامل ردیابی و نظارت در شبکه از جمله آمارگیری سخت‌افزارهای روتر، سوئیچ، سرور، ذخیره‌سازی و غیره را می‌دهد. PRTG یک پلتفرم یکپارچه پایش شبکه را فراهم می‌کند؛ به‌طوری‌که هر دستگاهی که در شبکه دارای آدرس IP منحصربه‌فرد باشد؛ توسط این نرم‌افزار قابل ماینتور و گزارش‌گیری است. این یعنی هر چیزی در شبکه دارید را می‌توانید رصد و ارزیابی کنید و زیر نظر داشته باشید.

نرم‌افزار PRTG دارای یک سرور و تعداد پروب و حسگر است. سرور PRTG وظیفه پیکربندی و مدیریت اطلاعات و سرویس‌دهنده وب را دارد و جمع‌آوری اطلاعات از سطح شبکه و دستگاه‌ها و کانکشن‌ها برعهده پروب‌ها و سنسورها است. یکی از دلایل قدرتمندی این نرم‌افزار، برخورداری از نزدیک به ۲۰۰ حسگر مختلف در بخش‌های مختلف شبکه است. البته، برخی از این حسگرها برای پلتفرم‌های خاص یا برخی اسکریپت‌ها هستند.

با نرم‌افزار PRTG می‌توان هرگونه اطلاعات مانند آپ‌تایم، توان عملیاتی، پهنای‌باند، زمان بارگیری، سرعت شبکه، وضعیت سخت‌افزار، دما، کیفیت شبکه و هر دستگاه، منبع مصرف شده توسط هر دستگاه، تعداد کاربران متصل به شبکه، تعداد رکوردها، رخدادها، درخواست‌های پایگاه داده، ترافیک ورودی و خروجی از شبکه و هر دستگاه، پروتکل‌ها و غیره را به دست آورد.

چرا نرم‌افزار PRTG را استفاده کنیم؟

گفتیم یک نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه باید بتواند ۵ وظیفه اصلی (کشف، نقشه، مانیتور، هشدار و گزارش) را انجام دهد و از رابط کاربری و استفاده آسان، سیستم تشخیص خودکار دستگاه‌ها و پشتیبانی از تعداد زیادی دستگاه و یکپارچه‌سازی با سرویس‌های ابری برخوردار باشد.

نرم‌افزار PRTG تمام این ویژگی‌ها را به بهترین شکل ارائه می‌دهد. یکی از مزایای بزرگ این نرم‌افزار، کاربری آسان و سهولت در راه‌اندازی آن برای شبکه‌های مختلف است. یک رابط کاربری کاملا تعاملی و انعطاف‌پذیر دارد تا کاربر بتواند براساس نیاز خود آن را تنظیم کند.

نظارت کاملی بر همه دستگاه‌ها و رخدادهای شبکه دارد و تقریبا می‌توان گفت هیچ چیزی در شبکه نیست که از دست پروب‌ها و حسکرهای این نرم‌افزار پنهان بماند. به راحتی در آن می‌توانید نقشه و گرافی از وضعیت شبکه و هریک از دستگاه‌ها بکشید و از تنظیمات سلسله مراتبی و ارثی برای زیرشاخه‌های بخش‌های مختلف شبکه استفاده کنید.

کارایی و دسترس‌پذیری شبکه و اجزای آن توسط نرم‌افزار PRTG بسیار ساده می‌شود؛ ضمن اینکه راه‌کارهایی برای بهبود کارایی هریک از این اجزا می‌دهد. کاملا می‌توان توسط این برنامه، سرعت و پهنای‌باند شبکه را کنترل کرد و با استفاده از پروتکل‌هایی مانند SNMP و WMI و Packet Sniffing و NetFlow و IPFIX و jFlow و sFlow اطلاعات شبکه را جمع‌آوری می‌کند.

برنامه PRTG بخش‌های کاملی برای گزارش‌گیری و تنظیم هشدارهای مختلف با سطح دسترسی و مجوزهای گوناگون برای مدیران شبکه دارد. در میان راه‌کارهای مانیتورینگ شبکه تقریبا می‌توان گفت قوی‌ترین داشبورد گزارش‌گیری از آنPRTG است. اگرچه این نرم‌افزار از بیش از ۲۰۰ حسگر مختلف برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کند ولی باز مهندسان شبکه می‌توانند با اسکریپت‌نوسی برای آن حسکرهای سفارشی طراحی و تعریف کنند.

برای اینکه قدرت واقعی این نرم‌افرار را درک کنید؛ جالب است بدانید که در PRTG می‌توانید وضعیت جوهر، دما، تعداد صفحات چاپ شده توسط چاپگرهای شبکه را هم رصد و گزارش‌گیری کنید. دما و رطوبت محیط سرورها و مراکزداده را نیز اندازه‌گیری کرده و در صورت نیاز، اقدام به ارسال هشدار می‌کند. مثلا، اگر در یک اتاق سرور، بر اثر افزایش ترافیک کاری سرورها یا خرابی سیستم‌های سرمایشی، دمای اتاق بیش از اندازه گرم شود؛ سریعا هشدارهایی صادر کرده و توجه اپراتور شبکه را به این مسئله جلب می‌کند.

یکی از مزایای جذاب PRTG تهیه نقشه‌ای پویا از شبکه و بعد تغییر این نقشه و ساخت دیاگرام‌های گوناگون برحسب نیاز کاربر است. با یک کشیدن و رها کردن ساده در این نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه، می‌توان نقشه‌ها را ویرایش و دستگاه‌هایی را کم و زیاد کرد. دستگاه‌ها و تجهیزات شبکه به طور خودکار در PRTG شناسایی و به نقشه کلی شبکه افزوده می‌شوند.

پایش NGIBX، پایش سرورهای ویندوزی، پایش پایگاه داده، پایش NTP، پایش اکتیو دایرکتوری، پایش هارددیسک‌ها، پایش همه سرویس‌های اجرا شده روی شبکه و البته پایش‌های امنیتی در نرم‌افزار PRTG میسر است. اگر بخواهید بیشتر با نرم‌افزار PRTG و نحوه کار و راه‌اندازی آن آشنا شوید؛ پیشنهاد می‌کنیم آموزش PRTG را در برنامه کاری خود قرار دهید.

بخش‌های مختلف نرم‌افزار PRTG

پس از نصب و راه‌اندازی نرم‌افزار PRTG شاهد سه بخش اصلی هستیم:

Network Autodiscovery مربوط به شناسایی خودکار هر دستگاه دارای آدرس IP متصل به شبکه و افزودن آن به فهرست دستگاه‌های تحت نظارت سنسورهای این برنامه است.

در بخش Maps می‌توانید نقشه‌ای از کل شبکه و داده‌های جمع‌آوری شده را در صفحات وب مشاهده کنید. این صفحات وب کاملا قابل سفارشی‌سازی و انعطاف‌پذیری هستند و حتی به راحتی می‌توان در اختیار عموم یا کارشناسان شبکه قرار داد.

در بخش مهم دیگر برنامه PRTG به نام Alerts، هشدارهای غیر معمول شبکه که باید هرچه سریع‌تر رفع شوند را خواهید دید. این بخش از نرم‌افزار به راحتی در گوشی‌های اندرویدی و iOS و حتی ویندوزفون قابل مشاهده و ردگیری است. هشدارها را می‌توانید مستقیما روی گوشی تلفن همراه خود و در هر ساعتی از شبانه‌روز، حتی زمانی که بیرون از محل کار هستید؛ دریافت کنید.

PRGT ایده‌آل شبکه‌های چند نفره تا چند صد نفره

بسیاری از کسب‌وکارها کوچک یا شرکت‌های دارای چند کاربر، سراغ نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه نمی‌روند؛ چون هزینه زیادی برایشان دارد و همین‌طور، کار کردن با این برنامه‌ها سخت و پیچیده و تخصصی است. همین‌طور، نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه برایشان کارایی ندارد و مطابق نیازهای آن‌ها طراحی نشدند.

اما نرم‌افزار PRTG اصلا این‌گونه نیست. ضمن اینکه استفاده از آن هزینه چندانی ندارد؛ کاربری آن بسیار آسان و کاملا قابل تنظیم و سفارشی‌سازی و مقیاس‌پذیر است. در بسیاری از محیط‌های SMB این نرم‌افزار استفاده می‌شود و از این بابت هم مورد استقبال قرار گرفته و بر سر زبان‌ها افتاده است. PRTG را یک کسب‌وکار استارتاپی چند نفره تا یک سازمان چند صد نفره می‌توانند استفاده کنند و به دیده‌بانی از شبکه خود بپردازند.

اگر تمایل داشتید درباره مانیتورینگ شبکه و سایر نرم‌افزارهای مشابه PRTG اطلاعاتی به دست بیاورید و بیشتر درباره‌شان بخوانید و آموزش ببینید؛ پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به فهرست آموزش‌های ویدئویی سایت فرادرس بیندازید. برای انتقال از این صفحه به وبسایت فرادرس، روی لینک زیر کلیک کنید:

• مشاهده وبسایت فرادرس