اسپرسو را با وای‌فای میل می‌کنید یا بدون وای‌فای؟
در حالی که وای‌فای رایگان به یکی از امکانات و ملزومات کافی‌شاپ‌های ایران تبدیل شده است و هرگاه از در یک کافی‌شاپ وارد می‌شویم، قبل از انتخاب میز و نشستن و سفارش قهوه اسپرسو، به‌دنبال رمز وای‌فای هستیم. برخی کافی‌شاپ‌ها در کشورهایی مانند امریکا، کانادا و انگلیس اقدام به خاموش کردن روترهای وای‌فای و حذف سرویس وای‌فای رایگان کردند. این کافی‌شاپ‌ها شعارشان این است: «اینجا محلی برای جو اجتماعی است نه ارتباطات مجازی اجتماعی.» بهتر است بگوییم شاهد شروع یک جنبش «WiFi Off» هستیم.
به زبان ساده، برخی کافی‌شاپ‌های آن‌ور دنیا متوجه شده‌اند وای‌فای باعث تنهایی، سکوت، دور شدن و فرار از ارتباط و اجتماع می‌شود؛ در حالی‌که کافی‌شاپ‌ها کارکرد و هدفی برعکس دارند و می‌خواهند افراد مختلف دور هم بنشینند و از تنهایی دربیایند، حرف بزنند و ارتباطات جدیدی تشکیل بدهند. کافی‌شاپ‌های طرفدار جنبش WiFi Off دوست دارند مشتریان‌شان در کافی‌شاپ با هم حرف بزنند و صدای خنده‌شان را بشنوند نه اینکه سرشان در گوشی موبایل یا نوت‌بوک باشد و چهره‌هایی مسخ شده ببینند.
این تصمیم برخی از کافی‌شاپ‌ها؛ باعث سروصدا و اعتراض و جنجال در صنف کافی‌شاپ‌ها و قهوه‌سازها شده است. مشتریان در ابتدا هاج و واج می‌مانند و نمی‌دانند چه بگویند، «یعنی چه وای‌فای خاموش است؟». اعضای صنف مربوطه می‌گویند تعداد این کافی‌شاپ‌ها بسیار اندک است و جای نگرانی نیست. برخی از کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای در سایت‌شان فهرستی از شعب دارای وای‌فای و فهرستی از شعب بدون وای‌فای را منتشر کردند و اعتقاد دارند مشتری خودش باید تصمیم بگیرد به کدام کافی‌شاپ برود.
این پدیده جذاب (حداقل از نظر من) ولی پیچیده اجتماعی را می‌شود از چندین جنبه مورد بررسی قرار داد که هر جنبه نیز سایه روشن‌های بسیار زیادی دارد و نیاز به موشکافی و تجزیه و تحلیل دقیق است.
اول؛ عدم ارائه سرویس وای‌فای در کافی‌شاپ‌ها قانونی است یا خیر؟ یعنی این حرکت و جنبش برخی از کافی‌شاپ‌ها مغایر با قوانین کسب‌وکار است یا خیر؟ در ایران که فکر نمی‌کنم ارائه وای‌فای جزو بایدهای کافی‌شاپ‌ها باشد و بیشتر یک مزیت رقابتی است.
دوم؛ آیا کافی‌شاپ‌ها فقط محلی برای اجتماع و حرف زدن و ارتباطات انسانی است؟ به‌نظر می‌رسد این‌طور نیست؛ چون در حال حاضر، بسیاری از استارتاپ‌ها و دورکاری‌ها در محل کافی‌شاپ‌ها اتفاق می‌افتد. افراد زیادی از مکان کافی‌شاپ برای درآمدزایی و کسب‌وکار خودشان استفاده می‌کنند. دانشجویان در کافی‌شاپ‌ها درس می‌خوانند و پروژه‌های خود را انجام می‌دهند و کدزنی می‌کنند. مدیران شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی جلسات غیررسمی برگزار می‌کنند و در حین صحبت‌های‌شان نیاز به اینترنت دارند. برخی از موافقان این جنبش می‌گویند بهتر است مراکزی عمومی و مجهز به اینترنت پرسرعت برای افرادی که نمی‌توانند در خانه کار کنند، ساخته شود تا به کافی‌شاپ پا نگذارند. این دسته می‌گویند در کافی‌شاپ باید با قهوه، کیک پای سیب، بستنی میوه‌ای و انواع نوشیدنی‌ها پذیرایی انجام شود و وظیفه ارایه وای‌فای نداریم. آن‌ها می‌گوید مراکز دیگری در شهر باید وای‌فای بدهند. برخی کافی‌شاپ‌های مدرن یک حرکت جالب توجه دیگری انجام دادند و برای برخی مشتریان خاص خود که غالباً برای انجام کارهایشان به کافی‌شاپ می‌آیند، مودم اختصاصی موبایل ۴G عرضه می‌کنند تا فقط خودشان وای‌فای داشته باشند.
سوم؛ خاموش کردن وای‌فای نقض حریم خصوصی مشتریان و تصمیم‌گیری به‌جای آنان نیست؟ افراد خودشان حق ندارند درباره استفاده از وای‌فای نظر بدهند؟ هرکس ممکن است به این سوال، یک جواب بدهد و نظر شخصی‌اش را بگوید. برای من، بهترین لحظات هفته زمانی رخ می‌دهد که در خانه یا محل کار اینترنت قطع می‌شود یا برق نیست! چون مجالی به‌دست می‌آید به سراغ انبوه کتاب‌های نخوانده‌ام بروم؛ یک فنجان چایی بریزم و در آرامش کمی فکر کنم؛ فیلمی ببینم یا آلبوم عکس‌های قدیمی را ورق بزنم و البته کمی میزکارم را مرتب کنم.
چهارم؛ اگر وارد یک کافی‌شاپ شدیم و خدمه در جواب سوال ما برای اعلام رمز وای‌فای گفتند: «متاسفم؛ در این کافی‌شاپ وای‌فای ممنوع است». چه واکنشی نشان بدهیم؟ همان لحظه به نشانه اعتراض بلند شویم و کافی‌شاپ را ترک کنیم یا با خودمان بگوییم «چه بهتر» و با خیال راحت گوشی موبایل‌مان را به گوشه میز پرت کنیم؟ لطفا کمی درباره‌اش فکر کنید. همان‌طور که گفتم هریک از این جنبه‌ها و زاویه دید، بحث‌های مفصلی طلب می‌کند و گاه نیاز به آمار و ارقام‌های واقعی دارد. در برخی شهرهای کشورهای اروپایی اتفاق دیگر افتاده است. کافی‌شاپ‌هایی که در مرکز شهر هستند یا به دانشگاه‌ها و مدارس و خیابان‌های استقرار شرکت‌های فناوری نزدیک‌ترند، وای‌فای می‌دهند و کافی‌شاپ‌هایی که در حاشیه شهر هستند یا عموماً در محله‌های مسکونی واقع شده‌اند، به دنبال ساختن محلی دنج برای گفت‌وگو و استراحت بدون وای‌فای هستند.
فارغ از اینکه من موافق یا مخالف جنبش WiFi Off هستم؛ به‌نظر می‌رسد به‌زودی شاهد توسعه این جنبش در بخش‌های دیگر پیکره اجتماع هم باشیم؛ مثلا هتل‌ها و رستوران‌ها هم از وای‌فای خاموش استقبال کنند یا مغازه‌ها و فروشگاه روترها را خاموش کنند. حتی این احتمال وجود دارد جنبش WiFi Off به درون خانه‌ها هم رسوخ کند. علت این است که باور کنیم یا خیر، در اطراف خود شاهد مسخ‌شدگانی به‌دست اینترنت و وای‌فای هستیم. طبیعی است شرکت‌های فناوری، اپراتورهای موبایل، ارایه‌دهنده‌گان اینترنت و حتی اصناف مختلف طرفدار وای‌فای و ارایه‌دهنده اینترنت پرسرعت در همه‌جا هستند چون کسب‌وکارشان و درآمدشان بیشتر می‌شود اما از سوی دیگر برخی افراد چنان گرفتار وای‌فای و اینترنت شده‌اند که هیچ‌گونه اختیاری برای کنترل و مدیریت امور روزانه خود ندارند و به‌نظر می‌رسد باید عوامل خارجی به‌کمک‌شان بشتابند.
حالا اجازه بدهید از شما سوال کنم: «اسپرسو را با وای‌فای میل می‌کنید یا بدون وای‌فای؟»
پانویس: این یادداشت ابتدا برای ماهنامه شبکه شماره ۱۹۳ نوشته شده است.
اگر برای خرید مودم، اینترنت و تجهیزات شبکه سوال داشتید یا نیاز به راهنمایی و کمک دارید؛ کانال تلگرام شبکه‌چی به آی‌دی shabakehchi@ را فالو و پرسش خود را برای مدیر کانال بفرستید تا جواب دهیم.
