اینترنت VDSL چی شد؟

محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم که آخرین روزهای حضور در وزارتش را سپری می‌کند؛ در گفت‌وگویی صمیمانه و بی‌پرده با سایت دیجیاتو، درباره مسایل و چالش‌های مختلف ۴ سال اخیر وزارت ارتباطات صحبت کرده است؛ از جمله مسئله اینترنت VDSL و اینکه سرانجام پروژه توسعه اینترنت ثابت خانگی چه شد؟

در اینترنت ثابت ناکام بودیم

آذری جهرمی در ابتدای گفت‌وگو درباره وضعیت اینترنت VDSL، اعتراف می‌کند که یکی از ناکامی‌های وزارتش در توسعه اینترنت خانگی بوده است. او می‌گوید نه الان، بلکه در مقاطع مختلفی گفتیم که در حوزه توسعه اینترنت ثابت خانگی دستاوردهایی که باید می‌داشتیم را کسب نکردیم.

وزیر ارتباطات می‌گوید ما یک وعده در ابتدای سال ۱۳۹۹ دادیم و امروز شرکت مخابرات ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار پورت VDSL توسعه داده است و ۸۰۰ هزار پورت هم مابقی شرکت‌ها در شهرهای مختلف توسعه دادند که در مجموع حدود ۲ میلیون پورت VDSL توسعه داده شده است ولی اصلا کفاف نیاز کاربر خانگی و بازار اینترنت ثابت خانگی را نمی‌کند.

این پورت‌ها در شهرهایی مانند قم، تهران، بوشهر، شیراز و دزفول توسعه داده شدند ولی فراگیر نیست و نیاز مردم را تامین نمی‌کند و نیاز مردم بسیار بیشتر از این‌ها است.

چرا اینترنت VDSL موفق نشد؟

محمدجواد آذری جهرمی در این گفت‌وگو می‌گوید بحث توسعه اینترنت ثابت خانگی نه تنها در این دولت بلکه در چندین دولت گذشته و از جمله دولت دهم این وضعیت را داشته و با چالش بزرگی روبرو بوده است.

در دولت دهم «ایرانیان‌نت» را می‌آورند که اینترنت فیبرنوری را توسعه بدهد و کنسرسیوم درست می‌کنند ولی به نتیجه نمی‌رسد. در دولت دوازدهم تلاش شد شرکت MTN به ایران آمده و روی اینترنت ثابت سرمایه‌گذاری کند و ایرانسل در کنار اینترنت موبایل، سرویس اینترنت ثابت هم بدهد؛ حتی به سرمایه‌گذاری و امضای قرارداد هم رسید ولی با خروج امریکا و ترامپ از برجام، MTN هم کار را نیمه رها کرد و رفت.

در دولت اخیر نیز تلاش‌هایی شد سرمایه‌گذاری موازی با شرکت مخابرات در اینترنت ثابت انجام شود یا خود مخابرات روی اینترنت ثابت سرمایه‌گذاری کند.

آذری جهرمی می‌گوید: «۲.۵ سال اول وزارتم را تمرکز روی این گذاشتم که مخابرات خودش حرکت کند و ۱.۵ سال دیگر هم روی روش‌های موازی برای توسعه اینترنت ثابت فارغ از نیاز به مخابرات تلاش کردم.»

جهرمی می‌گوید توسعه اینترنت ثابت خانگی در ایران از نظر ساختاری دچار مشکل است و اشکالاتش برمی‌گردد به موضوع خصوصی‌سازی و انحصار.

وزیر ارتباطات دولت سیزدهم این انحصار را با انحصار همراه اول در دولت آقای خاتمی یا انحصار توسعه ۳G توسط رایتل مقایسه می‌کند و می‌گوید تا بازار رقابتی نباشد و یک اپراتور دوم رقیب وجود نداشته باشد؛ توسعه مشکل و کاملا انحصاری است و کاری پیش نمی‌رود.

به گفته جهرمی، در مخابرات و اینترنت ثابت، اشکالی که در واگذاری صورت گرفته است؛ دقت نشده است که داکت و سیم مسی و فیبرنوری و … نباید واگذار شود. این‌ها ظرفیت حاکمیتی و حکم‌رانی است و اصلا قابل واگذاری نیست. این‌ها در طراز واگذاری هم نیستند ولی چون در تصرف شرکت مخابرات بوده است؛ در تصرف مانده است و دولت باید رفع تصرف کند.

همین تصرف در داک و سیم مسی و فیبر مانع از توسعه اینترنت ثابت و VDSL و فیبرنوری شده است. الان شرکت شاتل در استان قم ۵۰۰ کابینت و در تهران ۱۰۰۰ کابینت معطل دارد و همه سرمایه‌گذاری آن‌ها انجام شده است ولی مخابرات ایران اجازه نمی‌دهد این‌ها تبدیل به پورت شده و واگذار شوند.

چرا؟ چون مخابرات می‌گوید هرکجا شاتل بود؛ من هم باید باشم و سرویس بدهم. مخابرات رسما جلوی توسعه اینترنت ثابت پرسرعت را گرفته است.

آذری جهرمی می‌گوید از ابتدای وزارت متوجه این بودیم ولی در ۲.۵ سال اول فکر می‌کردیم که با همکاری و همدلی و یک سری مشوق‌ها و تلاش‌ها می‌توان مخابرات را به راه انداخت تا خودش اینترنت ثابت را توسعه دهد و موانع رفع شوند که بعد متوجه شدیم داستان مخابرات چیز دیگری است.

چه راهکارهای جایگزین مخابرات دنبال شد؟

از اینجا به بعد سراغ چند راهکار و کانال موازی برای ارائه سرویس اینترنت ثابت VDSL رفتیم:

یکی وزارت نیرو بود که بتوانیم از دکل‌های کابل‌های برق برای کابل‌کشی فیبرنوری و ارائه سرویس اینترنت استفاده کنیم. کاری که در کشور چین انجام شده است و روی شبکه توزیع برق فیبر کشیده شود.

دیگری همکاری با شهرداری‌ها بود ولی مقداری پیچیده است و ما به تعداد کل شهرهای ایران، شهرداری و شورای شهر داریم و هریک قوانین خاص خود را دارند. ما حداقل با شهرداری تهران صحبت کردیم که شاید در تهران بتوانیم حرکت‌هایی بزنیم. صحبت شد از ظرفیت فیبرهای شهرداری، اپراتورها برای توسعه ظرفیت شبکه خود استفاده کنند و از وابستگی به مخابرات بیایند بیرون.

همزمان لایحه به دولت برای رفع انحصار و رفع تصرف داکت‌های مخابراتی که در اختیارش است؛ دادیم و پیگیری‌های زیادی شد تا به تصویب رسید و اکنون مجلس شورای اسلامی باید آن را تصویب و ابلاغ کند.

در سومین بحث، روی سرمایه‌گذاری تمرکز کردیم. امروز برای ۲.۵ میلیون پورت VDSL چیزی در حدود ۳۲۰ میلیون یورو سرمایه نیاز داریم که با توجه به شرایط کشش بازار ایران، نرخ بازگشت سرمایه کند و مناسب نیست.

اخیرا تصویب کردیم دولت مشوق‌هایی به این حوزه بدهد به نحوی که اگر اپراتورهای موبایل در توسعه شبکه ثابت سرمایه‌گذاری کنند؛ دولت ۳ درصد از حق‌السهم خود به ازای هر پورت را به آن اپراتور تخفیف بدهد. به زبان دیگر، دولت نزدیک به ۴۰ درصد هزینه سرمایه‌گذاری توسعه شبکه اینترنت خانگی را به صورت مشوق به اپراتورهای موبایل بدهد.

بحث سرمایه‌گذاری دولت و مشوق شدن برای اپراتورها در کمیسیون تنظیم مقررات تصویب شده است. با وزارت نیرو هم برای همکاری در کابل‌کشی فیبر موافقت کرده است.

آذری جهرمی می‌گوید امیدوارم با مجموع این اقدامات و مهم‌ترین آن‌ها تصویب مجلس برای رفع تصرف مخابرات از داکت‌ها و کابل‌ها، بتوان اینترنت ثابت را در دولت آینده توسعه داد و به وضعیت مطلوبی رساند.

فکر می‌کنید اقدامات وزارت ارتباطات در دولت سیزدهم و آقای جهرمی آذری برای توسعه اینترنت ثابت اعم از ADSL و VDSL و FTTH کافی بوده است یا خیر؟ و همین‌طور امیدواری آقای آذری برای به راه افتادن قطار توسعه شبکه اینترنت ثابت در دولت جدید چقدر به‌جا و عملیاتی است؟