گزارش انجمن تجارت الکترونیک درباره دلایل اختلال و کندی اینترنت ایران

انجمن تجارت الکترونیک تهران، همان‌طور که وعده داده بود؛ گزارش مفصلی درباره وضعیت اینترنت ایران، دلایل اختلال اینترنت، سرعت و کندی و محدودیت‌های فعلی منتشر کرده و یک نسخه آن را برای ریاست جمهوری فرستاده است.

چندی پیش، رئیس جمهور دستور به تشکیل کارگروه بررسی کندی سرعت اینترنت ایران داد. در آن زمان، انجمن تجارت الکترونیک تهران وعده کرد یک گزارش مفصل و تحلیلی درباره وضعیت اینترنت و دلایل ای همه اختلال و کندی سرعت منتشر کند.

در این گزارش، به طور مفصل وضعیت اینترنت ایران در سه شاخص «اختلال»، «محدودیت» و «سرعت» بررسی و با آزمایش‌های مختلف، استناد به داده‌های منبع‌های معتبر و گزارش‌های رادارهای اینترنت، مشکلات بررسی و در نهایت ۱۰ راه‌کار عملی و مرحله به مرحله برای بهبود اینترنت ارائه شده است.

کیفیت اینترنت ایران

در ابتدای این گزارش، آمده:

کیفیـت اینترنـت در ایـران در وضعیـت «بحرانـی» قـرار دارد. اینترنـت در ایـران، پراختـال، محـدود و کنـد اسـت. بـه بیـان دقیقتـر در بیـن ۱۰۰ کشـور جهـان بـا بیشـترین تولیـد ناخالـص ملـی، ایـران پـس از میانمـار دومیـن اینترنـت پـر اختـال، پـس از چیـن دومیـن اینترنـت محـدود جهـان و جـزو ۵ اینترنـت کنـد جهـان اسـت.

اختلال در اینترنت ایران

در گزارش انجمن تجارت الکترونیک آمده مشکل اصلی اختلالات در اینترنت ایران، اختلال عمدی روی کل ترافیک ورودی، جز یک فهرست سفید است:

در شـرایط فعلـی، مشـکل اصلـی اینترنـت در ایـران اختـلال گسـترده و دائمـی آن بـر روی تقریبـا تمـام آی‌پی‌هـا و وبسـایت‌های سراسـر جهـان اسـت. در واقـع بـه جـای آنکـه یـک لیسـت سـیاه(Blacklist ) بـرای وبسـایت‌ها غیرمجــاز مشــخص شــده باشــد، وبســایت‌ها و آدرس‌هــای آی‌پــی بــه ۳ دســته تقســیم شــده‌اند:

۱- دامنه‌ها و آی‌پی‌هایی که فیلتر شده‌اند – Blacklist
۲- دامنه‌ها و آی‌پی‌هایی که به صورت موردی مجاز شده‌اند – Whitelist
۳- سایر دامنه‌ها و آی‌پی‌ها که تقریبا تمام اینترنت را شامل می‌شوند و با اختالل عمدی مواجه‌اند – Greylist

بررســی‌های مــا روی دامنه‌هــا و آی‌پی‌هــای لیســت خاکســتری کــه اکثریــت اینترنــت را شــامل می‌شــوند؛ نشـان می‌دهـد تجهیـزات حاکمیتـی بـا ایجـاد اختـال عمـدی باعـث می‌شـوند تـا ٪۵۰ داده‌هـای ارسـالی بـه ایـن مقاصد بـا مشـکل مواجـه شـوند. ایـن موضـوع دلیـل اصلـی محسـوس و مـورد اعتـراض شـدید ایـن روزهـای
کاربـران در اسـتفاده از اینترنـت اسـت.

انجمن تجارت الکترونیک تهران با استفاده از اطلاعات OONI اختلالات ۱۰۰ دامنه منتخب در ۱۰۰ کشور مختلف جهان را مورد بررسی قرار داده است. با بررسی‌های به عمل آمده این انجمن به این نتجه رسیده که ایران پس از میانمار بیشترین اختلالات اینترنتی را دارد.

این گزارش می‌افزاید علاوه بر ۴۵ وبسایتی که حداقل در نصف موارد در دسترس نبودند، ۱۴ وبسایت اختلالی بین ۱۰ تا ۵۰ درصدی را از خود نشان دادند.

انجمن تجارت الکترونیک تهران دلیل اصلی اختلالات حاکم در اینترنت را سیاست جدید و غلط فیلترنگ هوشمند اجرا شده توسط وزارت ارتباطات عنوان کرده است.

این انجمن دقیقاً گفته که بر اساس بررسی آن‌ها در حال حاضر هر نوع ترافیک اینترنتی در صورتی که به صورت موردی و از سمت نهادهای متولی مجاز (وایت لیست) نشده باشد، به صورت خودکار دچار اختلال می‌شود.

این انجمن برای اثبات فرضیه خود تست‌هایی روی اینترنت شبکه همراه اول و ایرانسل انجام داده که بر اساس خروجی نتایج این تست‌ها، یا ترافیک اینترنت ایران به خارج Lost شده و یا به دلیل مشکلات حاکم بر شبکه، امکان تست گرفتن وجود ندارد.

انجمن تجارت الکترونیک تهران به مصوبه شماره ۴ جلسه ۳۱۳ رگولاتوری در تاریخ دوازدهم بهمن ماه سال ۱۳۹۹ اشاره کرده که به موجب آن اپراتورهای اینترنتی می‌توانند با سرمایه‌گذاری و خرید تجهیزات فیلترینگ و نصب آن در داخل شبکه خود، از تحقیق ۱۰ تا ۱۵ درصدی خرید اینترنت از دولت بهره‌مند شوند.

این انجمن تأکید کرده ایرانسل و همراه اول هر دو با نصب این تجهیزات در داخل شبکه خود باعث شدت یافتن اختلالات اینترنتی شدند.

محدودیت اینترنت ایران

انجمن تجارت الکترونیک تهران در بررسی‌های خود پیرامون محدودیت اینترنت در ایران اعلام کرد که ۳۳ درصد از ۱۰۰ وبسایت برتر جهان در ایران فیلتر هستند. این انجمن اعلام کرده ایران پس از چین محدودترین اینترنت دنیا را دارد و پس از آن کشورهای مصر، روسیه و عمان قرار دارند.

همچنین اعلام شده که ایران در کنار کشورهایی مثل چین از معدود کشورهایی در دنیا هستند که هر ۶ شبکه اجتماعی پراستفاده و محبوب در جهان را مسدود کرده است.

در بررسی تفصیلی محدودیت در اینترنت ایران که توسط این انجمن انجام شده بر اساس دیتای مجموعه‌هایی چون سرف شارک و Freedom House و Freedom ON the Net اعلام شده که اینترنت ایران جزو محدودترین اینترنت‌ها در جهان است.

این انجمن همچنین به موضوع فیلتر کردن سایت‌های داخلی برای کاربران خارجی اشاره کرده و اعلام داشته که از بین ۱۰۰ وب سایت برتر دولتی، ۵۷ سایت از خارج کشور در دسترس نیستند.

این انجمن اعلام کرده وزارت ارتباطات پیشتاز این رفتار بوده و تمامی وبسایت‌های زیرمجموعه این وزارت از خارج کشور در دسترس نیستند آن‌هم با اینکه به زبان انگلیسی آپدیت می‌شوند.

انجمن تجارت الکترونیک تهران این محدودیت بیش از حد را موجب شیوع استفاده از فیلترشکن‌ها دانسته و باور دارد این فیلترینگ افسار گسیخته، قربانی می‌گیرد.

سرعت پایین اینترنت ایران

بررسی‌های انجمن تجارت الکترونیک پیرامون سرعت اینترنت در ایران نیز نشان می‌دهد که اینترنت ایران در رتبه ۹۷ از ۱۰۰ قرار دارد.

در رتبه‌بندی که بررسی‌های کارشناسانه این انجمن نشان می‌دهد تنها کشورهای سودان و کامرون و کوبا از نظر سرعت وضعیت بدتری از ایران دارند. میانگین سرعت اینترنت در ایران ۴ مگابیت بر ثانیه با تأخیر میانگین ۱۴۵ میلی‌ثانیه اعلام شده‌است.

دلایل اصلـی سـرعت پایین اینترنت در ایران، عملکرد ضعیـف و ناکارآمدی شرکت مخابـرات ایران در لایه Access، کاهــش ســرمایه‌گذاری در بخـش زیرسـاخت‌های تلکام، رونـد کنـد توسـعه G5 و فیبـر نـوری و درنهایـت عملکـرد ضعیـف و ناکارآمد شرکت ارتباطات زیرساخت در لایه Core اعلام شده است.

در بخش بررسی تفصیلی موضوع سرعت اینترنت در ایران به گزارش رادار کلادفلر تأکید شده که نشان می‌دهد میانگین سرعت اینترنت در ایران حدود ۴ مگابیت بر ثانیه است.

انجمن همچنین در بررسی‌های بیشتر به این نتیجه رسیده که ایران در بین ۲۳۷ کشور بررسی شده در داده‌های کلادفلر، از نظر تأخیر یا همان Latency رتبه ۲۰۳ را دارد. این انجمن راستی آزمایی نتایج به دست آمده توسط کارشناسان خود را با وبسایت‌هایی نظیر Meter.net انجام داده و شرح آن را در گزارش خود منتشر کرده است.

انجمن تجارت الکترونیک تهران به گزارش‌های اسپیدتست نیز اشاره کرده که وزارت ارتباطات همواره آن را سند و مدرک سرعت اینترنت در ایران می‌داند. بر اساس اطلاعاتی که انجمن منتشر ساخته، سرعت اینترنت در این پایگاه ۸ برابر کلادفلر است که دلیل آن یک موضوع فنی ساده دارد و به این شرح است:

«ساختار محاسبه و اندازه‌گیری سرعت توسط این سامانه متفاوت است. اسپیدتست به صورت پیش‌فرض کاربر با به نزدیک‌ترین سرور در همان کشور متصل می‌کند و سرعت ارتباطات داخلی را اندازه‌گیری می‌کند. در واقع اسپیدتست به جای سنجش کیفیت سرعت اینترنت، به بررسی کیفیت لایه Access شبکه کشور می‌پردازد.»

۱۰ اقدام و راهکار عملی آنی، کوتاه مدت و بلند مدت

انجمن تجارت الکترونیک تهران با ذکر این نکته که گزارش‌های آتی خود را نیز به‌صورت عمومی منتشر خواهد ساخت؛ اعلام کرده در تلاش است ضمن پررنگ کردن مشکلات و نمایش آن‌ها، راهکارهای عملی و پیشنهاداتی را نیز به‌صورت مرحله به مرحله در اختیار سیاست‌گذاران و مجریان دولتی قرار دهد.

در گام اول ۱۰ پیشنهاد در گزارش فعلی آمده است که به سه دسته اقدامات آنی، کوتاه مدت و میان مدت دسته‌بندی شده است:

اقدامات آنی (۱ الی ۳ ماه):

۱- جلوگیری از اختلال در اینترنت به بهانه‌ی مقابله با فیلترشکن‌ها
۲- گزارش شفاف و کمی وزارت ارتباطات از درگاه‌های بین‌الملل و بازگشت سامانه‌های رصد آنلاین از جمله tehran-ix
۳- ممنوعیت دستگاه‌های دولتی به Iran Access کردن دائمی سامانه‌ها

اقدامات کوتاه مدت (۳ تا ۱۲ ماه):

۱- رفع فیلتر سایت‌های عمومی مورد نیاز مردم و بهبود شاخص آزادی اینترنت در ایران
۲- افزایش پهنای‌باند بین‌الملل و گزارش شفاف آن به مردم
۳- ایجاد سامانه‌های شفافیت در رابطه با سیاست‌های فیلترینگ با امکان استعالم، شکایت و پیگیری رفع فیلتر آی‌پی‌ها و دامنه‌ها

اقدامات بلند مدت (۱۲ تا ۳۶ ماه):

۱- رفع انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت و ایجاد مجوز واردات اینترنت توسط بخش خصوصی
۲- سرمایه‌گذاری در گسترش فیبر نوری و توسعه ارتباطات ثابت
۳- سرمایه‌گذاری در گسترش ارتباطات ۵G
۴- ایجاد منافع مشترک بین المللی و روابط پایدار با شرکت‌های بین‌المللی حوزه فناوری با حضور حداکثری بخش خصوصی