آیا واقعا اینترنت استارلینک غیر قابل فیلتر است؟
چالش‌های کاربران ایرانی برای استفاده از اینترنت استارلینک
این روزها بحث درباره اینترنت ماهواره‌ای استارلینک بالا گرفته است و مطالب زیادی درباره آن می‌شنویم و می‌خوانیم.
یکی از دلایل آن، طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی» است. کاربران اینترنت در ایران می‌خواهند بدانند اگر واقعا شبکه‌های اجتماعی و بسیاری از پلتفرم‌های خارجی مانند گوگل جیمیل فیلتر شده و در دسترس نبودند؛ آیا می‌توانند از اینترنت استارلینک به عنوان یک اتصال جایگزین استفاده کنند یا خیر!
در روزهای گذشته، شایعات زیادی در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر اینکه اکنون اینترنت استارلینک در برخی شهرها مانند تهران و کرج پوشش‌دهی دارد و کاربران می‌توانند وارد سایت استارلینک شده و برای دریافت سرویس ثبت‌نام کنند. حتی این‌طور وانمود شد که تجهیزات اینترنت استارلینک وارد کشور شده و به فروش می‌رسد. همه این صحبت‌ها و شایعات از اساس اشتباه و فقط یک موج‌سواری روی تنش اینترنتی ایران و احساسات کاربران بود.
اینترنت استارلینک هنوز به طور کامل کل کشور ایران را پوشش‌دهی ماهواره‌ای نکرده است و هیچ سرویسی در هیچ نقطه‌ای ارائه نمی‌دهد. بارها هم از سوی مدیران استارلینک و حتی خود ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت اسپیس‌ایکس اعلام شده که ارائه هرگونه سرویس در کشوری منوط به کسب اجازه از رگولاتوری آن کشور و دریافت مجوزهای لازم و بستن قرارداد سطح همکاری و رفع مسایل دیگر است.
چالش‌های ورود اینترنت استارلینک به ایران
استارلینک بدون بستن قرارداد با متولیان فرکانس و رگولاتوری یک کشور، به کاربران آن کشور هیچ‌گونه سرویسی ارائه نمی‌کند. با توجه به تحریمهای ایالات متحده بر ضد ایران، بسیار بعید است که شرکت استارلینک اجازه پیدا کند در ایران سرویس اینترنت ماهواره‌ای بدهد.
از سوی دیگر هم مقامات ایرانی اظهار کردند که ارائه سرویس اینترنت ماهواره‌ای از سوی هر شرکتی در این کشور، نیازمند کسب مجوزهای لازم است؛ پس آنها هم باید با استارلینک به توافق برسند.
ایران کشور پیچیده‌ای از نظر مناسبات سیاسی است و به راحتی نمی‌توان درباره آینده اینترنت استارلینک صحبت کرد. اینکه در آینده پای استارلینک به ایران باز می‌شود یا خیر، پرسش بسیار سختی است.
اما در این مطلب، می‌خواهیم سناریویی را بررسی کنیم که مقامات ایرانی اجازه ورود اینترنت استارلینک به کشور را ندهند ولی خود استارلینک بخواهد به کاربران ایرانی سرویس بدهد و مشکلی نداشته باشد. تجهیزات این اینترنت ماهواره‌ای به صورت غیرقانونی وارد کشور شده و کاربران بتوانند با نصب دیش ماهواره و اتصال به روتر بی‌سیم و ثبت‌نام سرویس، به ماهواره‌های اسپیس‌ایکس متصل شوند.
آیا در این وضعیت، اینترنت استارلینک یا دیش ماهواره‌ای آن قابل ردگیری و بلوکه شدن است؟ آیا ایران یا هر کشور دیگری می‌تواند سیگنال‌های استارلینک را مختل و مخدوش کند تا هیچ‌گونه ارتباطی برقرار نشود؟ آیا می‌توان روی سیگنال‌های استارلینک پارازیت و نویز انداخت؟
در بسیاری از سایت‌ها و رسانه‌ها از اینترنت‌های ماهواره‌ای به عنوان «اینترنت بدون فیلتر» یا «اینترنت غیر قابل فیلتر» یاد می‌شود و آنها را پایانی بر فیلترینگ اینترنت می‌دانند. گفته می‌شود ماهواره‌ها می‌توانند فیلترینگ را دور زده و دیگر اجازه ندهند در هیچ نقطه‌ای از جهان اینترنت محدود و مسدود شود.
این بحثی داغ و جنجالی در میان کاربران و کارشناسان اینترنت و فناوری اطلاعات و مخابرات است. فناوری اینترنت استارلینک یک فناوری نوظهور و تازه است که نیازمند کالبدشکافی و تحقیق زیاد درباره آن و استفاده از نزدیک و عملی و تست انواع فناوری‌های دیگر در کنار یا ادغامی با آن است. به همین دلیل، نظرات و دیدگاه‌های زیاد و متفاوتی درباره قابلیت بلوکه‌سازی اینترنت استارلینک مطرح است.
ابتدا چند نظریه و نقل قول مهم را مرور می‌کنیم:
نظر وزیر ارتباطات
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات ایران درباره آینده اینترنت ماهواره‌ای در ایران و امکان محدودسازی آن گفت: «پاسخ ساده نیست»
او توضیح داد: «در ماهواره‌های مدار LEO امکان محدودسازی پوشش فرکانسی بر فضای کشورها وجود ندارد. حتی برای ماهواره‌های GEO هم که موقعیت آنها ثابت است، نمی‌توان به دور کشورها دیوار کشید.
در هر حال ماهواره‌ها از فراز کشور ما هم عبور می‌کنند و پوشش هم ایجاد می‌شود. بنابراین این امکان که مقرراتی وضع شود که سیگنال در کشوری فعال نباشد وجود ندارد.»
آذری جهرمی اشاره به مسایل مجوزی و حقوقی هم می‌کند و می‌گوید: «آنچه به لحاظ مقرراتی مطرح می‌شود، اجازه فعالیت رسمی و مجاز تجاری به این شرکتها در کشورهای مختلف یا به اصطلاح مقررات ایستگاههای زمینی است. کشور ما هم در این زمینه مقررات و ضوابطی دارد و البته تحریمهای آمریکا هم مانع فعالیت تجاری این شرکتها برای کاربران ایرانی است.»
آن‌طور که از صحبت‌های وزیر ارتباطات استنباط می‌شود؛ مسدودسازی و محدودسازی سیگنال‌های استارلینک امکان‌پذیر نیست؛ حداقل با این فناوری‌های فعلی برای دولت ایران و دولت‌های دیگر میسر نیست.
نظر کارشناسان
بسیاری از کارشناسان در ایران و جهان، اعتقاد دارند «اینترنت استارلینک فیلترنشدنی است». تعداد زیاد ماهواره‌های اسپیس‌ایکس در بالای جو زمین مانع از هدف قرار گرفتن همه آنها با دستگاه‌های کنونی فرستنده پارازیت می‌شوند.
اندازه کوچک ۷۰ سانتی‌متری دیش این سرویس اینترنت ماهواره‌ای هم باعث می‌شود عملا ارسال پارازیت روی ماهواره‌های اینترنتی غیرممکن باشد.
هر دیش از غرب تا شرق و به اندازه ۱۰ سانتی‌متر به یک ماهواره اینترنتی در بالای جو زمین وصل می‌شود؛ یعنی هر دیش می‌تواند سه لینک ماهواره‌ای برقرار کند. استارلینک در این دیش‌های ماهواره‌ای از فناوری استفاده کرده است که به طور هوشمند چرخیده و قوی‌ترین سیگنال از میان سه سیگنال ماهواره‌ای موجود را تشخیص داده و روی آن برای برقراری یک ارتباط تمرکز می‌کند.
وقتی دیش برای فاصله کمی جابه‌جا می‌شود؛ مثلا یک متر یا کمتر، باز هم دیش سعی می‌کند سه ماهواره اینترنتی دیگر را کاوش کرده و به قوی‌ترین لینک وصل شود. استارلینک می‌گوید با پرتاب کامل همه ماهواره‌ها به بالای مدار زمین، در آینده هر دیش می‌تواند تا ۱۰ لینک را شناسایی و از میان آنها قوی‌ترین سیگنال را برای ارتباط اینترنتی و تبادل داده انتخاب کند.
بنابراین، به راحتی نمی‌توان اتصال‌های دیش‌های ماهواره‌ای استارلینک را یافته و روی آنها پارازیت انداخت. فعلا هیچ فناوری یا دستگاهی برای ممانعت از رسیدن سیگنال‌های دیش‌های استارلینک وجود ندارد.
به گفته کارشناسان و همین‌طور مهندسان اسپیس‌ایکس، تنها چیزی که در اینترنت استارلینک قابل شناسایی است؛ فعالیت اینترنتی کاربر استارلینک است؛ چون دیش به یک روتر بی‌سیم وصل شده و روتر باید اینترنت را از طریق وای‌فای در اختیار کاربر قرار دهد.
نظر سایت رددیت
کاربری در سایت رددیت این پرسش را مطرح کرده است که آیا اینترنت استارلینک قابل بلوکه شدن هست یا خیر؟
کاربران زیادی به این پرسش پاسخ دادند و همگی تقریبا هم‌عقیده بودند که اینترنت استارلینک از نظر فیزیکی قابل مسدود شدن نیست ولی این بحث با مجوز دادن به فعالیت استارلینک در کشورهای مختلف و ارائه مجوزهای استفاده از فرکانس‌های رادیویی متفاوت است.
ممکن است برخی کشورها اجازه فعالیت فرکانسی به استارلینک را ندهند تا به طور خود به خود، دسترسی به اینترنت استارلینک برای کاربران آن کشور غیرممکن باشد.
شرکت اسپیس‌ایکس بارها تاکید کرده است که در صورتی به کاربران یک کشور سرویس اینترنت ارائه می‌دهد که موفق به اخذ مجوزهای لازم برای استفاده از فرکانس‌های رادیویی شده باشد.
یعنی کاربران ایرانی پیش از اینکه نگران فیلترینگ اینترنت استارلینک باشد؛ باید فعلا نگران همکاری و تفاهم مقامات ایرانی با شرکت استارلینک و برعکس، علاقه‌مندی استارلینک برای همکاری با ایران باشند.
به این شرایط، باید هزینه‌های اینترنت استارلینک و خرید تجهیزات و نصب آنها و نحوه پرداخت هزینه‌ها را هم اضافه کنید. این مسایل بیشتر از بلوکه‌سازی اینترنت استارلینک، مانعی برای عدم دستیابی به اینترنت ماهواره‌ای هستند.
حرف آخر: پیچیده و غیرقابل‌پیش‌بینی
بخواهیم نظرات و دیدگاه‌های مختلف اشاره شده در بالا را جمع‌بندی کنیم؛ باید گفت فعلا مسدودسازی فیزیکی اینترنت استارلینک غیرممکن است.
اما نباشد فراموش کرد که فناوری همیشه رو به جلو حرکت کرده و انسان‌ها می‌توانند روی دست یکدیگر بلند شوند و فناوری بهتر خلق کنند. دور از انتظار نیست که در سال‌های آینده، سیستم‌های فیلترینگ اینترنت‌های ماهواره‌ای و به‌ویژه اینترنت استارلینک روانه بازار شوند و بشود به راحتی دیش‌های اینترنتی را از کار انداخت.
اما برای کاربران ایرانی، نگرانی‌های بسیار بیشتر و مقدماتی‌تری نسبت به فیلترینگ استارلینک وجود دارد که به برخی از آنها اشاره شد.
در ابتدا، باید شرکت استارلینک مجوز ارائه سرویس اینترنت به کاربران ایرانی را از دولت ایالات متحده کسب کند که با توجه به تحریمهای سخت و زیاد امریکا بر ضد ایران، تقریبا نشدنی است.
در گام دوم، استارلینک باید با مقامات ایرانی برای ارائه سرویس به تفاهم برسد و مجوز فعالیت‌های فرکانسی در داخل کشور را کسب کند.
در گام سوم، مقامات ایرانی و رگولاتوری باید اجازه دهند اینترنت استارلینک در ایران فعالیت داشته باشد و مسیری برای چگونگی فعالیت آن باز کنند تا کاربران بتوانند تجهیزات لازم را خریداری و سرویس دریافت کنند.
بحث دسترسی به تجهیزات اینترنت استارلینک و پرداخت هزینه‌های آن هم مطرح است. همین‌طور، هزینه‌های استفاده از اینترنت استارلینک بسیار بالا است و هر کاربر ایرانی نمی‌تواند این هزینه‌های نزدیک به ۱۵ میلیون تومانی را پرداخت کند.
بنابراین، واقعا سخت و پیچیده است بخواهیم درباره آینده اینترنت استارلینک در ایران صحبت کنیم و یک موضوع کاملا غیرقابل‌پیش‌بینی است. شاید هم همین غیرقابل‌پیش‌بینی بودن آن باعث این همه جذابیت و سروصدا و شور و هیجان شده است!
اگر برای خرید مودم، اینترنت و تجهیزات شبکه سوال داشتید یا نیاز به راهنمایی و کمک دارید؛ کانال تلگرام شبکه‌چی به آی‌دی shabakehchi@ را فالو و پرسش خود را برای مدیر کانال بفرستید تا جواب دهیم.
